Get real time updates directly on you device, subscribe now.
የድንበር ግጭት በአዲሲቷ ኢትዮጵያ ቦታ የለውም!
ዘአማን በላይ
ከመሰንበቻው የኢፌዴሪ ጠቅላይ ሚኒስትር አቶ ኃይለማርያም ደሳለኝ በህዝብ ተወካዮች ምክር ቤት ተገኝተው ጥያቄ ቀርበውላቸው ምላሽ ከሰጡባቸው ጉዳዩች ውስጥ በአገራችን አንዳንድ አካባቢዎች የሚታየው የድንበር ግጭት አንዱ ነበር። ጥያቄዎቹንና ማብራራያውን ያዳመጠ ማንኛውም ዜጋ፤ በኢትዮጵያ ሶማሌና በኦሮሚያ አንዳንድ አካባቢዎች የሚስተዋሉ በድንበር ግጭት ሽፋን በሁለቱም ወገኖች አርብቶና አርሶ አደሮች ላይ በሚፈፀሙ ግጭቶች ሳቢያ የተፈጠሩት የግድያና የደም ማፍሰስ ወጀሎችን አስመልክተው ጠቅላይ ሚኒስትሩ የሰጡት ምላሽ ሰላም ወዳዱን የአገራችንን ህዝብ የሚያስማማ ይመስለኛል።
አዎ! ከድንበሮቹ ወዲህና ወዲያ ማዶ የሚገኙትና በሁለንተናዊ ዘርፎች ተቀራርበው ለበርካታ ዓመታት አብረው የኖሩት ሁለቱ ህዝቦች ምንም ዓይነት የመጋጨት ፍላጎት እንደሌላቸው ለመንግስት ደጋግመው መናገራቸውን አቶ ኃይለማርያም ለምክር ቤቱ መግለፃቸው፤ በእኔ እምነት መነሻውና መድረሻው ሁለት ጉዳዮችን የያዘ ይመስለኛል።
አንደኛው ላለፉት 26 ዓመታት ገደማ ሀገራችን እየገነባች የመጣችው ፌዴራላዊ ስርዓት ለግጭት የሚሆን ቦታ የሌለው መሆኑን የሚያመላክት ሲሆን፤ ሁለተኛው ደግሞ ለዘመናት በአንድነት የኖረ፣ በባህልና በቋንቋ እንዲሁም በሌሎች አገራዊ ትውፊቶች የተሳሰረን ህዝብ የራሳቸው የጥበትም ይሁን የትምክህት አጀንዳ ያላቸው ታጣቂዎችና የታችኛው እርከን አመራሮች ሳቢያ በአንድ ጀንበር የሚፈጠር መለያየት ሊኖር ስለማይችል ነው። እናም እነዚህን ሁለት ጉዳዩች አፍታትቶ መመልከት ለውድ አንባቢያን ግንዛቤ ይሰጣል ብዬ በማመን እንዲህ አቅርቤዋለሁ።
ሁለቱን ወሰን ተጋሪ ህዝቦችን ጨምሮ መላው የሀገራችን ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች በደማቸው ዋጅተው እውን እንዲሆን ያደረጉት የኢፌዴሪ ሕገ መንግስትና እርሱን ተከትሎ እውን የሆነው የሀገራችን ፌዴራላዊ ሥርዓት ለግጭት የሚሆን ቦታን የላቸውም። በአዲሲቷ ኢትዮጵያ ውስጥ ለግጭት የሚሆን ምህዳር የሌለ መሆኑ በሕገ መንግስቱ መግቢያ በተገቢው ሁኔታ ተብራርቷል።
የሕገ መንግስቱን መግቢያ በከፊል ስንመለከተው፤ “እኛ የኢትዮጵያ ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች በአገራችን ኢትዮጵያ ውስጥ ዘላቂ ሰላም፣ ዋስትና ያለው ዴሞክራሲ እንዲሰፍን፣ ኢኮኖሚያዊና ማኅበራዊ እድገታችን እንዲፋጠን፣ የራሳችንን ዕድል በራሳችን የመወሰን መብታችንን ተጠቅመን፣ በነጻ ፍላጐታችን፣ በሕግ የበላይነት እና በራሳችን ፈቃድ ላይ የተመሰረተ አንድ የፖለቲካ ማኅበረሰብ በጋራ ለመገንባት ቆርጠን በመነሳት፤…ያፈራነው የጋራ ጥቅምና አመለካከት አለን ብለን ስለምናምን፤ መጪው የጋራ ዕድላችን መመስረት ያለበት ከታሪካችን የወረስነውን የተዛባ ግንኙነት በማረምና የጋራ ጥቅማችንን በማሳደግ ላይ መሆኑን በመቀበል፤ ጥቅማችንን፣ መብታችንና ነጻነታችንን በጋራ እና በተደጋጋፊነት ለማሳደግ አንድ የኢኮኖሚ ማኅበረሰብ የመገንባቱን አስፈላጊነት በማመን፤…” የሚል የህዝቦችን ፍላጎትን ይዞ እናገኛዋለን። ይህም የአገራችን ህዝቦች የሚሹት ዘላቂ ሰላም እውን እንዲሆን፣ ዋስትና ያለው ዴሞክራሲያዊ ስርዓት እንዲገነባ፣ ማህበረ-ኢኮኖሚ እድገታቸውን እንዲፋጠን አንድ የፖለቲካ ማኅበረሰብ እንዲገነባ ፍላጎት ያላቸው መሆኑን የሚያመላክት ነው። ከዚህ በተጨማሪ ሁሉም የአገራችን ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች የጋራ ጥቅምና አመለካከት ያላቸው፣ ይህን ጥቅማቸውን እየተደጋገፉ በጋራ በማሳደግ አንድ የኢኮኖሚ ማህበረሰብ የመገንባት ፍላጎት አላቸው።
ይህም “የኢትዮጵያ መንግሥት ስያሜ” በሚለው በሕገ መንግስቱ አንቀፅ 1 ላይ የተቀመጠውና “ይህ ሕገ መንግሥት ፌዴራላዊና ዴሞክራሲያዊ የመንግሥት አወቃቀር ይደነግጋል” በሚል የተገለፀው መንግሥታዊ ሥርዓት ፌዴራላዊና ዴሞክራሲያዊ መሆኑን የሚያብራራ ነው። ታዲያ ይህ ከዛሬ 22 ዓመት በፊት በሀገራችን ህዝቦች ሙሉ ፈቃድ እውን የሆነው ፌዴራላዊና ዴሞክራሲያዊ ሥርዓት፤ የሀገራችን ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች እምነታቸውም ይሁን መፃዒ ዕድላቸው በሚመሰርቱት አንድ የጋራ ፖለቲካዊና ኢኮኖሚያዊ ዘውግ ያለው ሥርዓት ላይ እንጂ፤ ያለፉት ሥርዓቶች ጥለውት የሄዱትን የተበላሸ የፖለቲካና የኢኮኖሚ አስተሳሰቦችን መልሶ መላልሶ በማመንዠግ ቁርሾ መያዝና ይህንንም ለግጭት ብሎም ለንፁሃን ህይወት መጥፊያነት በማለም አይደለም።
አንድ የጋራ ፖለቲካዊና ኢኮኖሚያዊ ማህበረሰብ እንዲፈጠር ህዝቦች ይሻሉ ሲባል፤ በራሳቸው እምነትና ፈቃድ እንዲፈጠር የፈለጉት ፌዴራላዊ ሥርዓት የተዛቡ ቀደምት ግንኙነታችንን ያስተካክልልናል፣ አንዳችን የሌላችንን ሃይማኖት፣ እምነት፣ አስተሳሰብ፣ ቋንቋና ባህል በማክበር በጋራ እጅ ለእጅ ተያይዘን እናድጋለን፣ የጋራ ተጠቃሚነታችንንም እናሳድጋለን ማለት ነው። በዚህ የህዝቦች እምነት መሰረት፤ አንዱ ብሔር ከሌላኛው ጋር ተስማምቶና የጋራ ሃብቱን በጋራ ለማልማት እንዲሁም ጥቅሙን በፍትሐዊነትና እኩልነት ለማጣጣም ፍላጎት መኖሩን ያሳያል። ይህም ፌዴራላዊ ሥርዓቱ አንድ የጋራ ማህበረሰብን የመፍጠር ዓላማን ያነገበ እንጂ፤ ‘አንተ ከወዲያ ማዶ ነህ…እኔ ደግሞ ከወዲህ ማዶነኝ’ በሚል ህዝቦችን በቦታ የመከፋፈል መንፈስ ላይ የተመሰረተ አይደለም።
እንደ እውነቱ ከሆነ እንዲህ ዓይነቱ አስተሳሰብ እንኳንስ ፌዴራላዊና ዴሞክራሲያዊ ሥርዓትን በምትከተለው አዲሲቷ ኢትዮጵያ ውስጥ ቀርቶ፤ በገዛ ሀገራቸው ሰብዓዊና ዴሞክራሲያ መብታቸው ተገፍፎ ‘ከዚህ ቦታ እንዳታልፉ’ ተብለው ከነጮች ጋር ምንም ዓይነት የጋራ መስተጋብር እንዳይኖራቸው በቦታ ተገድበው ይኖሩ በነበሩት የደቡብ አፍሪካ ዜጎች እንኳን ዛሬ ላይ የሚያስታውሱት አይመስለኝም። ርግጥ እንዲህ ዓይነቱ አስተሳሰብ ከዘመነ-አፓርታይድ ጋር አብሮ ከስሟል። ሰዎችን በቦታ ከፍሎ ‘እዚህ ቦታ ላይ ድርሽ ትልና ውርድ ከራሴ በል’ የሚል አስተሳሰብ ዘመኑ ያለፈበት ኋላ ቀር ነው። ከፋፋይና የየትኛውንም ህዝብ ዴሞክራሲያዊና ሰብዓዊ መብቶችን ይጥሳል። ለማንም አይበጅም።
በተለይ እንደ እኛ ያለና ፌዴራላዊ ዴሞክራሲያዊ ሥርዓትን መርስቶ አንድ የጋራ ፖለቲካዊና ኢኮኖሚያዊ ማህበረሰብን ለመገንት በሕገ መንግስቱ ላይ ሳይቀር ያሰፈረ ህዝብ ውስጥ ቦታ የለውም። የ‘ከዚህ ወዲህና ወዲያ’ አስተሳሰብ ቦታ ሊኖረው አይችልም። እዚህ ያለው እዚያ ሄዶ የመስራት፣ እዚያ ያለው እዚህ መጥቶ ካልሰራ ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች ሊያመጡት ያሰቡት አንድ የጋራ ኢኮኖሚያዊ ማህበረሰብ ሊገነባ የሚችል አይመስለኝም። እናም አንድ በምጣኔ ሃብት የዳበረ ማህበረሰብ ለመገንባት በኢትዮጵያ ሶማሌ ውስጥ ያለው ዜጋ ኦሮሚያ ክልል ሄዶ፣ በኦሮሚያ ክልል ያለውም የኢትዮጵያ ሶማሌ ሄዶ መስራት አለበት። ማንኛውም ዜጋ የመንቀሳቀስና በየትኛውም ክልል ሄዶ ሃብት የማፍራት ህገ መንግስታዊ መብት ያለው ነውና።
ለነገሩ ዛሬ ዓለም እየተጓዘበት ባለው የሉላዊነት
(Globalization) ዘመን ውስጥ ለብቻ በመሆን የሚከናወን ነገር የለም። ሁሉም ነገር ገቢራዊ የሚሆነው በጋራ የግንኙነት ማዕቀፍ ውስጥ እንጂ በተናጠል አይደለም። እናም ህዝቦች በጋራ ሰላም የመሆን፣ በጋራ የመልማትና የማደግ፣ በጋራ ዴሞክራሲን ለማጎልበት እምነትና ፈቃዳቸውን በሕገ መንግስታቸው ላይ ሳይቀርገልፀው ሲያበቁ፤ በጥላቻና ላይ በተመሰረተ የጥቂት ታጣቂዎችና የበታች አመራሮች ፍላጎት እውን ሊሆን አይችልም። ምክንያቱም አስተሳሰቡ በፌዴራላዊ ሥርዓቱ ቦታ የሌለው ብቻ ሳይሆን፣ የሕገ መንግሥቱ ሉዓላዊ የስልጣን ባለቤቶች የሆኑት የሀገራችን ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች ሊፈቅዱት ስለማይችሉት ጭምርም ነው። ለዚህም ይመስለኛል ጠቅላይ ሚኒስትር ኃይለማርያም ደሳለኝ ‘እዚያ ማዶና እዚህ ማዶ ያሉት ህዝቦች መጋጨት እንደማይፈልጉ ደጋግመው ነግረውናል’ ያሉት።
ታዲያ እዚህ ላይ ‘የክልሎች ወሰን መካለል የለበትም’ እያልኩ አለመሆኑን ውድ አንባቢያን ግንዛቤ ይይዙልኛል ብዬ ተስፋ አደርጋለሁ። አዎ! እንደዚያ እያልኩ አይደለም። የሀገራችን ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች የሉዓላዊ የስልጣን ባለቤትነታቸው መገለጫ በሆነው ሕገ መንግስት መግቢያ ላይ
“…የየራሳችን መልክዓ ምድር አሰፋፈር የነበረንና ያለን…” በማለት የገለፁበት አግባብ ቀደም ሲልና አሁን ይኖሩበትና እየኖሩበት ያሉበት ወሰን ያላቸው መሆኑን ያመላክታል። ምናልባትም በቀደምት አስተሳሰቦች ሳቢያ የተፋለሱ የድንበር ማካለል ካለም፤ ይህ ሁኔታ በራሳቸው የውሳኔ ድምፅ አማካኝነት የሚቃለል ይሆናል። ወይም ተቃልሏል። ሆኖም የሁለቱም ወገን አመራር ዳተኛ በመሆን ህዝበ ውሳኔውን ለማስፈፀም ካልቻለ፤ የፌዴራል መንግሥቱ በሕገ መንግሥቱ በሚፈቅድለት መሰረት ጣልቃ በመግባት የህዝብ ድምፅ ውሳኔ እንዲያገኝ ያደርጋል። ይህ ደግሞ በፌዴራላዊ ሥርዓቱ ውስጥ ባለው የህግ አሰራር ማዕቀፍ ውስጥ እንጂ ግጭትን ባማከለና ‘ከዚህ ወዲህ እንዳትመጣ፣ ከዚያ ወዲያም አልመጣም’ በሚል ምክንያት አልባ ምክንያት የሚፈታ አይደም። እናም እንዲህ ዓይነቱ ችግር ፈቺ ፌዴራላዊ ሥርዓት ባለበት አገር ውስጥ ‘የድንበር ይገባኛል’ ግጭት ቦታ ሊኖረው አይችልም። አይገባምም። የድንበር ግጭቱም የጥቂቶች የመጠቀሚያ አጀንዳ ሆኖ ከሰበብ አስባብነት የሚዘል አይሆንም።
ያም ሆኖ፤ ይህ የጋራ ወግ፣ ባህልና ትውፊት ያለው፣ በዘመናት አብሮነት ገመድ የተሳሰረ፣ በተለይም አንድ የጋራ ፖለቲካዊና ኢኮኖሚያዊ ማህበረሰብን ገንብቶ የማየት ራዕይ ያለው የሁለቱም ክልል ህዝብ በጥቂቶች ፍላጎት እንዲህ በቀላሉ ሊለያይ የሚችል አይደለም። በፌዴራላዊና ዴሞክራሲያዊ ሥርዓቱ ውስጥ አገራዊ የሰላም፣ የልማትና የዴሞክራሲ ግንባታን ለማስረፅ ከ22 ዓመታት በላይ አብረው በመፈቃቀድ ኖረውና በአገራችን ለተገኘው
ሁለንተናዊ ለውጥ የራሳቸውን አሻራ በማኖር ላይ ያሉት ወንድምና እህት ህዝቦች በጥቂቶች ፍላጎትና ሴራ ሊፈቱ አይገባም። ይህች አገር ሰላም ሆና በህዝቦቿ ተሳትፎ እንዳታድግና ወደ ህዳሴዋ እንዳትግሰግስ የማይሹ ፅንፈኛ ኃይሎችና የውጭ አጋሮቻቸው ሰለባ ላለመሆንም የየክልሎቹ አመራሮች ከህዝባቸው ጋር በመሆን ብርቱ ጥረት ማድረግ ይኖርባቸዋል። ለዚህ ደግሞ በሁለቱም ወገን ያለው አመራር ችግሩን በዘላቂነት ለመፍታት በቅድሚያ የህዝቡን ድምፅ መስማት፣ ለጥቆም ቁርጠኛና አሳታፊ እንዲሁም ግልፅነትና ተጠያቂነት የሰፈነበትን አካሄድ መከተል ይኖርባቸዋል። እዚህ አገር ውስጥ እየተገነባ ያለው ፌዴራላዊ ሥርዓት ማንኛውም ግጭት እንዲፈጠር ስንዝር የሚሆን ቦታ የማይተው ስለሆነ፤ የጥቂት ታጣቂዎችና አመራሮች ሴራ በብዙሃኑ ሰላም ወዳድ ህዝብ ፍላጎት ሊደፈቅ ይገባል።
