Get real time updates directly on you device, subscribe now.
ፌዴራል ሥርዓታችን ለሠላምና ልማታችን
ወንድይራድ ኃብተየስ
በኢትዮጵያ እየተገነባ ያለው ፌዴራላዊ ሥርዓት በተለያዩ ጊዜያት ለተፈጠሩ ጊዜያዊ ችግሮች ወቅታዊና አስተማማኝ ምላሽ እየሰጠ ዛሬ ላይ ደርሷል። በዚህም የተነሳ ሊፈጠሩ የሚችሉ ነባራዊ እንቅፋቶችን በመሻገር ሁሉም የአገሪቱ ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች በጋራ ተሳስበውና ተፈቃቅደው የሚኖሩበትን አስተማማኝ ሥርዓት መፍጠር ችለዋል።
የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ሥርዓት ለሚፈጠሩ ሁነቶች መሠረታዊና አፋጣኝ መፍትሄ እየሰጠ ዛሬ ላይ ደርሷል። በዚህም የተፈጠሩ ተግዳሮቶችን በመፍታት ሁሉም የአገሪቱ ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች በጋራ ተሳስበውና ተፈቃቅደው በአንድነት የሚኖሩበት ብሎም መላ ዜጎችን ተጠቃሚ ያደረገ ሥርዓት መፍጠር ተችሏል።
ሥርዓቱ አንድነትን ለሚያጠናክሩና መሠረቱን ለሚያሰፉ እንጂ ባለማወቅ ወይም ሆን ተብሎ በሚፈፀም አስተሳሰብ ምክንያት የሚፈጠሩ ብሔር ተኮር ግጭቶች እንዳይስፋፉ ማድረጉን በግልጽ መመስከር ይቻላል። ብዙዎች እንደሚስማሙበት መላው የኢትዮጵያ ህዝቦች የታገለሉትንና በህገ መንግሥቱ ውስጥ ተካትቶ ዛሬም ሆነ ነገ በፅናት የሚያምኑበትን የብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች የማይገሰሱ መብቶች ላይ ከቶም ቢሆን አይደራደሩም። ባለፉት 27 ዓመታት የተከናወኑ ተግባራት ሲተነተኑ የሚያሳዩት እውነታ ቢኖር ይኸው ነው።
የብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች መብት ዜጎች ውድ ህይወታቸውን ቤዛ ሆነው ለተግባራዊነቱ የተረባረቡበት መሆኑ ይታወቃል። በዚህ ጉዳይ ላይ ገዥው ፓርቲም ይሁን የአገሪቱ ህዝቦች ያላቸው አቋም አይዛነፍም። ሥርዓቱን እውን ለማድረግ ሲሉ የወደቁ የህዝብ ልጆችን መርሳት አይቻልምና ነው። ከዚህ ውጭ ሥርዓቱ በልዩነት ውስጥ ላለ አንድነት ዋስ ጠበቃ የመሆኑ ጉዳይ እንደቀጠለ ይጓዛል።
ፌዴራላዊ ሥርዓቱ በሂደት ራሱን በራሱ እያረመ ለዛሬው የህዝቦች መፈቃቀድና አንድነት መጠናከር ጉልህ ሚና ተጫውቷል። ይህ ብቻም አይደለም! የአገሪቱን አንድነት ከማጠናከር አኳያም ረጅም ርቀት ተጉዟል። ይህን መካድ የሚቻል አይመስልምም። ምክንያቱም ሥርዓቱ የተመሠረተው በህዝቦች እንደመሆኑ መጠን እየሰራ ያለውም ማናቸውም ተግባራቱ ህዝብን መሠረት በማድረጉ ነው። ይህ የሥርዓቱ ህዝብን መሠረት ያደረገ አሠራር የአገሪቱ ህዝቦች እስካሉ ድረስ መቀጠሉ አያጠራጥርምና ነው።
አዲሲቷ ኢትዮጵያ የምትከተለው ፌዴራላዊ ሥርዓት የህዝቦችን አንድነት በማጠናከር ህዝቦችን ለማዋሃድ እንጂ መሬትን ለማዋሃድ ያልቆመ ነው። ፌዴራላዊ ሥርዓቱ ህዝቦች በልዩነቶቻቸው ውስጥ ያለውን አንድነት በማጠናከር ለአንድ የጋራ ፖለቲካል ኢኮኖሚ ሥርዓት እውን መሆን ይተጋል። ሥርዓቱ ቅድሚያ የሚሰጠው ለህዝቦች የተጠናከረ ውህደት ነው። ይህም መሠረቱ ህዝብ እንደመሆኑ መጠን የሚሰራውም ህዝብን ማዕከል አድርጎ ነው።
ባለፉት ዓመታት የህገ መንግሥቱ ድሎችና ውጤቶች ከመቼውም በላይ ተስፋፍተው፤ የዜጎች ማንነትና ባህላዊ እሴቶች ጎልተው የወጡበት ነው። መልካም ተሞክሮዎች ይበልጥ ጎልብተው የአንድነትና የጥንካሬ መገለጫ እንዲሆኑ ዜጎች እጅ ለእጅ ተያይዘው ጉዟቸውን ቀጥለዋል። በመፈቃቀድና በእኩልነት ላይ የተመሠረተ አንድነትን ለማስቀጠልና ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ሕዝቦች የጋራ ቃል ኪዳን ያሰሩበትን አንድ የፖለቲካና ኢኮኖሚ ማኅበረሰብ የመገንባት ጉዳይ በህዳሴው ተቀላጥፎ ይገኛል፡፡ የፌዴራል ሥርዓቱ ባልተማከለ አስተዳደር ክልሎች ራሳቸውን በራሳቸው በማስተዳደር ማዕቀፍ ውስጥ ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ቀጥተኛ ተሳትፎ እንዲኖራቸው አስችሏል፡፡
የኢፌዴሪ ህገ መንግሥት ፀድቆ በአገሪቱ የፌዴራል ሥርዓት እውን ከሆነ ወዲህ የሠላም፣ የልማትና የዴሞክራሲ ጉዳዮች ምላሽ ደረጃ በደረጃ ምላሽ እያገኙ ይገኛል። ህዝቦች ራሳቸውን በራሳቸው የማስተዳደር፣ የሚፈልጉትን ኃይማኖት የመከተል፣ በቋንቋቸው የመናገር እና የመጻፍ፣ ባህላቸውን እና እሴቶቻቸውን በነጻነት የመግለፅ መብቶቻቸው በህገ መንግሥቱ በማያሻማ መልኩ ተረጋግጦላቸዋል፡፡
የፌዴራሊዝም ሥርዓት በማህበራዊ ምንነት ምክንያት የሚፈጠር ልዩነቶችን ለማቻቻል አብሮ ለመጓዝ ብሎም በማህበራዊ ምንነት ወይም በሌላ የማንነት ልዩነቶችን መሠረት ያደረጉ ግጭቶችን ለማስተንፈስ አግባብነት ያለው የፖለቲካ መሣሪያ ሆኗል። ይህን እውነታ የተገነዘበው ልማታዊውና ዴሞክራሲያዊው የአገሪቱ መንግሥትም ህገ መንግሥቱን የኢትዮጵያ ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች በገዛ ፈቃዳቸው ተስማምተው እና ተማምነው እንዲያፀድቁት የተጫውተው ሚና በቀላሉ አይታይም። የህገ መንግሥቱ ውጤትም ህዝቦች በአዲሲቷ ኢትዮጵያ ጥላ ሥር ሆነው ማናቸውንም ማህበራዊና ምጣኔ ሀብታዊ ፍላጎታቸውን ለማሟላት አስችሏል። የአዲሲቷ ኢትዮጵያ ባህል፣ ቋንቋ እና ታሪክ ማለት የኢትዮጵያ ህዝቦች ባህሎች፡ ቋንቋዎች እና ታሪኮች ተደምረው የሚፈጥሩት ውህደት ነው፡፡ ይህ እውነታ በተሟላ ሁኔታ ሊገለፅ የሚችለው ልዩነትን በሚያቻችለው የፌዴራሊዝም ሥርዓት ውስጥ ብቻ ነው፡፡ እናም ለኢትዮጵያ ብቸኛው አማራጭ ፌዴራላዊ ሥርዓትን መከተል ነው። አማራጭም የለውም። ፌዴራላዊ ሥርዓቱ ጠንካራና ህዝባዊ መሠረት ያለው ነው። በብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች መፈቃቀድ ተረጋግጦ በጠንካራ መሠረት ላይ የተገነባ እንዲሁም የህዝቦች አንድነት የሚገለፅበት ሥርዓት ነው። ይህን የፌዴራሊዝም እሳቤ በየዓመቱ ከሚከበረው የብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ህዝቦች የአብሮነት ማሣያ በዓል አንዱ መገለጫ አድርጎ መውሰድ ይቻላል። ነው።
ዛሬ በአገሪቱ ውስጥ የአናሳ ብሔሮች ማንነት በሁሉም መስኮች እንዲጎላና እንዲታወቅ እየተደረገ ይገኛል። በአገራችን በሁሉም መስኮች የአናሣ ማንነቶች ተሳትፎና ውክልና እያደገ መጥቷል። ሁሉም ማንነቶች በፌዴሬሽን ምክር ቤት ውክልና እንዲያገኙ ሆኗል። የኢትዮጵያ ፌዴራል ሥርዓት እያንዳንዱ ማንነት በፌዴሬሽን ምክር ቤት ድምፁ እንዲሰማ እድል ሰጥቷል። ከሌሎች ፌዴሬሽኖች የላቀ ርቀት ሄዷል ማለትም ይቻላል። ዛሬ ላይ በኢትዮጵያ ብዝኃነት የአብሮነትና የዕድገት ዕድል ሆኗል። ብሔሮች፣ ብሔረሰቦችና ሕዝቦች ልዩነቶቻቸውን ጠብቀው በጋራ መኖር የሚችሉበትን ባህል እያዳበሩ መጥተዋል።
እዚህ ላይ ልብ ሊባል የሚገባ ቁምነገር ቢኖር ፌዴራላዊ ሥርዓቱ አልጋ በአልጋ እየሆነ የመጣ ነው ማለት አይቻልም። ካለፉት ሥርዓቶች ሲንከባለሉ የመጡ የተዛቡ ታሪካዊ ግንኙነቶች እንዲሁም በሥርዓቱ ውስጥ የሚፈጠሩት የመልካም አስተዳደር ጉድለቶች በአፈፃፀም ሂደቱ ላይ የራሳቸውን አሉታዊ አሻራ ማሳረፋቸው አይቀርም። ይሁንና ኢትዮጵያ ውስጥ እየተገነባ ያለው ሥርዓት ራሱን በራሱ እያረመና እያስተካከለ መሄዱን ልብ ማለት ይገባል። ማንኛውም ፌዴራላዊ ሥርዓት በአንድ ጀምበር እንዳልተገነባ ሁሉ፤ በኢትዮጵያም የተለያዩ ተግዳሮቶች ማጋጠማቸው ነባራዊ እውነታ ነው። እናም በሥርዓት አገነባቡ ሂደት ውስጥ ስንክሳሮች ሊያጋጥሙ ቢችሉም ዋናው ቁም ነገር እነዚህ ጊዜያዊ ስንክሳሮችን በብቃት እየተፈቱ የመሄዱ ጉዳይ ነው።
